همنشینى و شکلگیرى شخصیت
همنشینى مؤثّر است. مصاحبت اثر دارد. نفس انسانى خوپذیر است. انسانى که با انسانى مدتى به سر برده است مىبینى چنان از یکدیگر خو گرفتهاند که احوالات هر یک حکایت از دیگرى مىکند بلکه مطلقاً همنشینى اثر دارد. مثلاً شاگرد بر اثر مصاحبت با استاد، از سیرت و خوى استاد حکایت مىکند و همچنین فرزند از پدر که «الوَلدُ سِرُّ ابیه.» به قول خواجه عبداللّه انصارى: دود از آتش چنان نشان ندهد و خاک از باد که ظاهر از باطن و شاگرد از استاد.
غرض، اینکه مصاحبت مطلقاً مؤثر است حتّى در حیوانات، بلکه در جمادات، به قول شیخ اجل سعدى:
گلى خوشبوى در حمام روزى
رسید از دست محبوبى به دستم
بدو گفتم که مشکى یا عبیرى
که از بوى دلاویز تو مستم
بگفتا من گِلى ناچیز بودم
ولیکن مدتى با گُل نشستم
کمال همنشین در من اثر کرد
وگرنه من همان خاکم که هستم
حالا این معنا را بالا ببرید. در مصاحبت با ملکوت عالم، با حقیقت عالم، با خداى عالم در نظر بگیرید. اگر چنین توفیقى پیدا کردیم که توانستیم همواره و در همه حال عنداللّه حضور داشته باشیم، چه خواهیم شد؟! خوشا به حال کسانى که همواره مصاحبت با خدایشان دارند، جلیس و انیس آنان خدایشان است.
آنهایى که همنشینى با خداوند عالم دارند، کسانى هستند که اسماى جمالى و جلالى خداوندِ سبحان در ایشان رسوخ کرده است. جوادند، رحیمند، عطوفند، عالمند و همچنین داراى دیگر اسماء اللّه هستند.
***
دهان روح و تن
انسان دو دهان دارد: یکى گوش که دهانِ روح او است و دیگر دهان که دهان تن او است. این دو دهان خیلى محترماند. انسان باید خیلى مواظب آنها باشد. یعنى باید صادرات و واردات این دهنها را خیلى مراقب باشد. آنهایىکه هرزه خوراک مىشوند، هرزه کار مىگردند. کسانى که هرزه شنو مىشوند، هرزه گو مىگردند.
وقتى واردات انسان هرزه شد، صادرات او هم هرزه و پلید و کثیف مىشود. یعنى قلم او هرزه و نوشتههایش زهرآگین خواهد داشت. حضرت وصىّ امیرالمؤمنین«ع» فرمود: عمل نبات است و هیچ نبات از آب بىنیاز نیست و آبها گوناگوناند. هر آبى که پاک است، آن نبات هم پاک و میوهاش شیرین خواهد بود؛ و هر آبى که پلید است، آن نبات هم پلید و میوه او تلخ است.
. نهج البلاغه، خطبه 155.
خودِ عمل، حاکى است که از چه آبى روییده شده است.
***
وقت اندک و کار بسیار
بدان که باید تخم و ریشه سعادت را در این نشأه، در مزرعه دلت بکارى و غرس کنى. اینجا را دریاب، اینجا جاى تجارت و کسب و کار است؛ و وقت هم خیلى کم است. وقت خیلى کم است و ابد در پیش داریم. این جمله را از امیرالمؤمنین«ع» عرض کنم، فرمود: «رِدوُهم ورُودَ الهِیمِ العطاش»؛ یعنى شتران تشنه را مىبینید که وقتى چشمشان به نهر آب افتاد چگونه مىکوشند و مىشتابند و از یکدیگر سبقت مىگیرند که خودشان را به نهر آب برسانند، شما هم با قرآن و عترت پیغمبر و جوامع روایى که گنجهاى رحماناند این چنین باشید. بیایید به سوى این منبع آب حیات که قرآن و عترت است. وقت خیلى کم است و ما خیلى کار داریم. امروز و فردا نکنید. امام صادق«ع» فرمود: «اگر پرده برداشته شود و شما آن سوى را ببینید، خواهید دید اکثر مردم به علت تسویف، به کیفر اعمال بد اینجاى خودشان مبتلا شدهاند.» تسویف یعنى سَوْفَ سَوْفَ کردن، یعنى امروز و فردا کردن، بهار و تابستان کردن، امسال و سال دیگر کردن.
وقت نیست، و باید به جدّ بکوشیم تا خودمان را درست بسازیم.
